Kent içi ulaşımda özel araç, motorsiklet, veya toplu taşıma araçları (BRT, tramvay, metro, otobüs, deniz otobüsü, yolcu vapuru, deniz motoru) kullanılmasına göre salımlar önemli ölçüde farklılık göstermekte ve hava kalitesini olumsuz etkilemektedir. Ancak elektrikli, hybrid ve CNG yakıt teknolojileri, yenilikçi motor ve egzos sistemleri, standartlarda iyileştirme, devlet vergilendirmesi ve teşvikleri gibi uygulamalar ile bu salımlar bütün ulaşım araçlarında sınır değerlerin altına düşürülebilmektedir. Avrupa Birliği, 2015 yılı için ulaşım kaynaklı karbon emisyonu azaltım hedefini 2014 yılı itibariyle aşarak Paris’e (COP21) daha yüksek hedefler ile gitmeyi planlıyor.
2014 yılında piyasaya çıkan yeni araçlarında 2015 için hedefledikleri karbondioksit (CO2) değerlerinin altına inmeyi başardı. Yeni araçların kilometre başına ortalama CO2 salımı 28 üye ülkenin 17’si için 123,4 gram olarak hesapladı. Avrupa Çevre Ajansı’nın (European Environment Agency) yaptığı çalışmaya göre bu değer 2015 yılı için öngörülen 130 gram değerine göre oldukça önemli bir fark olarak değerlendirilmekte olup, izlemenin başlatıldığı 2010 yılından beri %12’lik beklenenin üzerinde bir azalma olduğu belirtilmiş. Bu gelişmeyi göz önüne alan otomotiv sektörü ise 2021 hedeflerinin (95 gram) de altına düşürecek yenilikçi teknolojilerin araştırma ve geliştirme çalışmalarına başladılar.
Geçtiğimiz yıl çalışmanın yapıldığı 17 ülkede trafiğe kayıt olan yeni araç sayısı 12,5 milyon olarak belirlenmiş. Verilere bakıldığında bu sayı 2007’den beri ilk defa artış göstermiştir. Kullandığı enerjiye göre ortalama emisyon salım değerlerini en çok indiren ilk üç ülke Hollanda, Yunanistan ve Portekiz, en az indirenler ise Estonya, Letonya ve Bulgaristan’dadır. Bu açıdan 2004 öncesi katılım ülkeleri ve sonrası ülkeleri arasında halen farklılık olduğu görülmektedir.
Geçtiğimiz yıl için trafiğe çıkan yeni araç oranına bakıldığında ki bu değerler Türkiye şehirlerinden oldukça yüksektir, ilk üç ülke Almanya, Birleşik Krallık ve Fransa. Ancak Avrupa Birliği’nde trafiğe çıkan yeni araçların 38 bin kadarı ise elektrik araçlardan oluşmaktadır. Elektrikli araçların en çok tercih edildiği ülkeler ise en çok yeni araca sahip olan ülkeler arasından sırasıyla Birleşik Krallık, Fransa ve Almanya’dır. Fransa’nın Birleşik Krallık ve Almanya’ya göre atak yaptığı görülmektedir. Yapılan vergi indirimleri, devlet teşvikleri ve yüksek emisyon salımı olan araçlar için çeşitli sınırlandırma politikaları –düşük emisyon bölgeleri vb- sayesinde Avrupa Birliği’nde 2013 yılına göre %57’lik bir artış sağlanmış olup, elektrikli araçların sürücüler arasındaki popülaritesinin giderek artmaktadır. Bu sayıdaki artışa elektrikli araçlar için alt yapı ve üst yapı çalışmalarının hızlanmasının da etkisi olduğu belirlenmiştir.
Ulaşım kaynaklı karbon salımının azaltımında motorlu taşıtlardaki yeni teknolojilerin kullanımının yanı sıra Avrupa şehirlerinde bisiklet kullanımında da artış görülmektedir. Avrupa Bisikletliler Federasyonu (European Cyclists’ Federation) verilerine göre 2010 yılından 2014 yılına bisiklet kullanımı Avrupa şehirlerinde hızla artmıştır. En fazla kullanım oranına sahip ilk iki ülke tahmin edilebileceği gibi sırasıyla Hollanda ve Danimarka olup, üçüncü sırada ise süpriz bir şekilde Macaristan görülmektedir. Macaristan’ın 2010 yılından beri sürdürülebilir kent içi ulaşım ve hareketlilik adına katılımcı bir yaklaşım ile geliştirdiği politikalar bisiklet kullanımının kentliler arasında oldukça sevilmesini sağlanmıştır.
Macaristan’ın mevcut durumda karbon salım değerleri yapılan çalışmada yüksek çıkmış olmasına rağmen düşüş görülmektedir. Bütün bu motorsuz ulaşım teşvikleri de dahil temiz teknoloji uygulamaları ve mevzuat ile ilgili sınırlamalar sonucunda 2014 yılında ulaşım kaynaklı karbon salımı en düşük olan ilk üç ülke Hollanda, Yunanistan ve Portekiz’dir. Bu ülkelerde trafiğe çıkan yeni araçların sayısı diğer ülkelere göre düşük olmakla birlikte trafikte araç yoğunlukları o kadar düşük değildir. Bu da gösteriyor ki kent içi ulaşım kaynaklı karbon salımlarının azaltımı için hem yenilikçi temiz ulaşım çözümleri, hem de bisiklet gibi motorsuz ulaşım türlerinin etkisi birlikte uygulandığında daha etkin olmaktadır.
*Pınar Köse’nin Unibusiness Mayıs 2015 sayısında yayınlanan yazısıdır.
