Bu yazı ilk kez Halk Ulaşım Dergisi Temmuz 2013 sayısında yayınlanmıştır.
cheap essay writers
Fotoğraf: Prota Mühendislik
Otobüs ve raylı ulaştırma sistemindeki bütünleşmenin özel bir çeşidi, otobüslerin özel olarak raylı sistem ağına erişim için kullanılmasıdır. Bu tür bir işletme tercihinde, otobüs sistemi raylı ulaşım sistemine bir besleyici olarak kullanılır. M4 Kadıköy-Kartal Metrosu’nun kapasitesinde hizmet vermesi için besleyici otobüs güzergahları tasarlanmalıdır.
Bir ulaştırma sisteminin hizmet bölgesinde verimli olabilmesi için, çeşitli ulaşım türlerini, her birinin kendine özgü üstünlüklerini ortaya çıkaracak şekilde bütünleştirilmelidir. Şehir içi bütünleşik toplu taşıma sistemi bazında esas türler, otobüs ve raylı ulaştırma sistemleridir. Otobüs mevcut sokaklara dağılabildiği için esnek olma üstünlüğüne sahiptir Ayrıca otobüs hatlarının hizmet alanlarının genişletilme potansiyelleri vardır. Buna karşın raylı ulaştırma sistemleri sabit kılavuzlanmış bir yolla kısıtlandığı için esnekliği azdır. Raylı sistemler yüksek kapasitelerinden dolayı yoğun yolcu talebi bulunan koridorların başlıca seçeneğidir.
Otobüs ve raylı sistem hizmetleri, eşgüdümlü güzergah yapıları, ücret yapıları ve zaman çizelgeleri ile kapsamlı ulaştırma sisteminin birleşenleri olarak işletildiğinde tamamen bütünleşmiş olurlar. Bütünleşik bir ulaşım sisteminde, türler arasında veya aynı türün güzergahları arasında geçiş yapıldığında aktarma ücreti ya çok az ya da hiç olmamalıdır ve paralel hizmetler bulunmamalıdır. İyi bir bütünleşik besleyici otobüs/raylı sistem sunulan hizmetin maliyetini azaltır. Maliyetteki bu azalma hem her bir türün içsel üstünlüğünün kullanılması, hem de paralel hizmetlerin ortadan kaldırılmasıyla sağlanabilir.
Çeşitli ulaştırma türlerinin elverişsiz kullanımları da bütünleşik olmayan bir sistemdeki gereksiz maliyetlere yol açar. Bununla birlikte, ulaştırma sistemi içindeki türlerin bütünleşme eksikliği, kullanıcılara sağlanan hizmetin kalitesini zayıflatarak, kullanıcı olmayanları da olumsuz yönde etkiler. Bu yetersizlik arıca aktarma sayılarında ve yolculuk sürelerinde artışa neden olacaktır.
Kullanıcıların zayıf bütünleşik ulaşım sistemini kullanırken yüksek maliyeti karşılamak için yaptıkları ek maliyete, bir de hizmetin zayıf bütünleşme nedeniyle azalan kalitenin neden olduğu daha geniş sosyal ve çevresel maliyetler de eklenir. Bütün bu zayıflıklar nedeniyle bütünleşik ulaştırma sistemi yolcuları kendi özel araçlarını tercih etmeye başlarlar bu durumda karayolu tesisleri için ek maliyetlerin, ulaştırma enerjisi tüketiminin buna bağlı olarak da gürültü ve hava kirliliğinin artmasına neden olur.
İstanbul’un Anadolu yakasında 17 Ağustos 2012 tarihinde Cumhuriyet tarihinin en büyük ulaştırma yatırımı olarak hizmete giren İstanbul M4 Kadıköy-Kartal Metro hattı mevcut durum itibariyle kapasitesinin çok altında kullanıcıya hizmet vermektedir. Hizmete girmesinin ardından 10 ay geçmesine rağmen talepteki artış halen mevcut kapasitesinin çok altındadır. Bu periyod süresinde uygulanan indirimli bilet politikası da istenen sonucu vermemiştir. M4 hattının talebe bağlı kapasitesinin altında hizmet vermesinin en büyük nedeni hattın bulunduğu koridor itibariyle bir çevreyolu (D-100 Karayolu) üstünde konumlandırılmış ve bu ana damarı besleyecek diğer kılcal ulaşım sistemlerinin tasarlanmamış olmasıdır.
16 istasyonlu ve 22.7km uzunluğundaki koridora sahip M4 Kadıköy-Kartal Metro hattını bütünleşik ulaşım sistemi tasarımı altına incelediğimizde, Marmaray ile birlikte 2013 Ekim’de hizmete girecek Ayrılıkçeşme İstasyonu harici tek bütünleşik olarak sayabileceğimiz istasyon noktası Uzunçayır Metrobüs İstasyonuna bağlantı sağlayan Ünalanlar İstasyonudur. Konumu itibariyle besleyici hatlara gereksinimi olan ve metro kullanım refleksine sahip olmayan İstanbul’un Anadolu yakasına hizmet veren bu hattın kapasitesinin altında kalması doğal bir sonuçtur.
M4’ün kapasitesinde hizmet vermesi için besleyeci otobüs güzergahları koridor boyunca tasarlanmalıdır. 16 istasyon noktasının tamamında olmasa bile bazı istasyon noktalarında koridorun konumu dikkate alınarak bütünleşik sisteme dönüş için adımlar atılmalıdır. Birkaç örnek vermek gerekirse Ümraniye ilçesini metroya taşımak için Göztepe İstasyonu gene aynı şekilde Ataşehir ilçesini metroya taşımak için Kozyatağı İstasyonu, Anadolu yakasının deniz ulaşımında aktarma noktası olan Bostancı sahili ile Bostancı İstasyonları arasında besleyeci otobüs güzergahları tahsis edilmelidir. Bu hatlar ring sefer niteliğinde olup akşam ve sabah zirve saatlerinde sık sefer aralıkları ile indirimli ya da ücretsiz tarife şeklinde çalıştırılmalıdır. Bu hatlar için kullanılacak otobüsler, metro koridoru boyunca hali hazırda işletilen hatlardan çekilerek ya da metronun hizmete girmesi ile iş gücü kaybına uğrayan minibüslerden oluşturulmalıdır. Bütünleşik ulaşım sistem mantığı gereği aynı işletmeciye ait raylı sistem ve otobüs sistemi aynı koridor üzerinde yarıştırılmamalı, bunun yerine koridor boyunca sistemler arası üstünlükler ortaya çıkarılarak otobüs hatları metroyu beslemelidir. Minibüsler de iş gücü kaybını bu bütünleşik sistem ile geri kazanmalı, yapılabilecek ortak çalışmalar ile İstanbulkart’a entegre olmaları sağlanmalıdır.
Ulaştırma sistemleri parçalardan oluşmaktadır ve sistemin efektif çalışması ancak onu oluşturan parçaların bütünleşik olduğu zaman gerçekleşmektedir. Cumhuriyet tarihinin en büyük ulaşım yatırımlardan biri olan M4, besleyeci otobüs güzargah tasarımları ile ek maliyet gerekmeksizin kapasitesinde hizmet vererek Anadolu yakasının ulaşım çözümü olabilir.
