Fotoğraf:IETT

Akıllı kartla ücret toplama sistemleri toplu ulaşım işletmeleri tarafından sıklıkla kullanılmaktadır. İşletmecilerin ana amacı hasılat toplamak olarak algılansa da akıllı kart bilgileri binişlerle ilgili çok sayıda ve ayrıntılı veri sağlamaktadır. Geçen ay İngiltere’deki PAYEXPO’da ödül alan İstanbulkart bütünleşik toplu taşıma sistemi mantığı çerçevesinde metro ve metrobüs koridorlarındaki otopark alanlarında kullanıcılara  indirimli ödeme imkanı vermeli  ve akıllı bisiklet uygulamalarındaki yerini en yakın zamanda almalıdır.

Türkiye’nin büyük kentlerinin birçoğunda yüksek oranda özel taşıt kullanılmaktadır. Her geçen gün artan metropol kent nüfusları ve gelişen arazi kullanımı, toplu taşımada kapasitenin verimli kullanılmamasına ve yer yer yetersizliklere sebep olmakta, böylece toplu taşımada düşen hizmet seviyesi, özel taşıt kullanımını daha da arttırmaktadır. Hâlbuki bir kentteki trafikten kaynaklanan problemlerin giderilmesinin en düşük maliyetli yolu ulaşım sistemi kullanıcılarının toplu taşımaya olan eğilimin arttırılmasıdır. Bunun için de toplu ulaşımda hizmet düzeyinin yüksek tutulması şarttır.

Toplu ulaşımda hizmet seviyesinin yüksek tutulması için ilk öncelik işletmecinin elinde düzenli olarak güncellenebilir sağlıklı veri setlerinin bulunmasıdır. Toplu taşıma işletmeleri bu veri setlerinin büyük bir çoğunluğunu akıllı kart sistemleri ile elde etmektedir.

Akıllı ulaşım sistemlerinin içerisinde yer alan akıllı kart sistemleri hem kullanıcılar hem de işletmeci tarafından büyük avantajlar sağladığından her geçen gün kullanımı yaygınlaşmaktadır. Akıllı kart teknolojisi ilk kez 1968 yılında Almanya’da geliştirilmiştir. 1990 yılından itibaren ise iletişim teknolojisinin gelişmesiyle kullanımı hızla artış gösteren akıllı kartlar ulaşım dışında farklı alanlarda da kullanılmaktadır.

Akıllı kartla ücret toplama sistemleri günümüzde birçok kentte toplu ulaşım işletmecileri tarafından kullanılmaktadır. İşletmecilerin bu sistemleri kullanmaktaki ana amacı işletme gelirlerini kayıt altına almak olsa da akıllı kart bilgileri binişleri ile ilgili çok sayıda ve ayrıntılı veri sağlamaktadır. Bir validatör yardımıyla alınan biniş bilgileri araç konum sistemiyle elde edilen bilgilerle birleştirilmekte ve ana merkeze iletilerek çeşitli yazılımlarla değerlendirilmektedir. Elde edilen verilerin değerlendirilmesi kısa ve uzun vadeli stratejiler geliştirmek için kullanışlıdır. Yapılan çalışmalarda akıllı kart bilgilerinin stratejik, taktiksel ve operasyonel olmak üzere 3 temel grupta kullanılabileceği sonucu ortaya çıkmıştır. Stratejik kullanım ile akıllı kartlara ait biniş tarihi, yeri ve saati verisi kullanılarak kullanıcı davranışları analiz edilebilir ve ulaşım anketlerinin doğruluk derecesi kontrol edilebilir. Taktiksel kullanım ile akıllı kart kullanıcılarının kullanım geçmişleri incelenerek biniş sıklıkları incelenebilir. Bu sayede sefer ve durak sıklıklarında çeşitli düzenlemeler yapılabilir. Operasyonel kullanımda  akıllı kart bilgileri otobüs bilgileri birlikte değerlendirilip toplu taşıma sisteminin planlanan durumu ile mevcut durum arasındaki fark ortaya konulabilir. Yine operasyonel kullanımda akıllı kart bilgileri ve otobü bilgileri beraber analiz edilerek aktarma noktası, biniş zamanı, kullanıcı tipi, kullanılan tür gibi yolcu ve ulaşım sistemine ilişkin karakteristikler sınıflandırılabilir.

İstanbul’da kullanılan İstanbulkart İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin geliştirdiği antenli, temasız kart teknolojisine dayana bir elektronik bilettir. Belbim A.Ş.’de geliştirilmiş İstanbul’a özel, Büyükşehir Belediyesi’nin değişik uygulamalarında kullanılabilecek özellikte, çoklu uygulama desteği olan bir karttır. Abonman, farklı tarifeler, aktarma özelliği, öğrenci indirimi, özürlü geçişi, saat bazlı indirim, mesafe bazlı ücretlendirme gibi birçok  farklı seçeneği sunmaktadır. 18-19 Haziran 2013 tarihinde İngiltere’nin başkenti Londra’da 6. Düzenlenen PAYEXPO 2013 Ödülleri’nde rakiplerini eleyerek birinci seçilen İstanbulkart, ön ödemeli kartlar konusunda 2013’ün en inovatif kuruluşu “ Prepaid innovator of 2013” ödülünü almaya hak kazanmıştır.

Alınan bu ödüle rağmen İstanbulkart hala geliştirilebilir bir sistem olmakla birlikte İstanbul özelinde farklı kullanım alanlarına da bütünleşik olmalıdır. Bunlardan ilki gene bir İstanbul Büyükşehir Belediyesi kuruluşu İspark tarafından işletilen ve özellikle ulaşım sistemlerinin koridorları dahilinde kalan “Park Et Devam Et” otopark alanlarında kullanıcıların özel araç parklanma ücretlerini ödemelerinde ve aktarma sistemi mantığı çerçevesinde indirimli parklanma sağlanmalıdır. Özellikle metrobüs ve metro koridorları boyunca mevcut olan ve İspark tarafından işletilen otopark alanlarının ödemeleri İstanbulkart indirimli olarak gerçekleştirilmelidir. Bununla birlikte gene İspark tarafından işletilen ve ilerleyen yıllarda yaygınlaşarak bir ulaşım sistemi türü olması hedeflenen “Akıllı Bisiklet Kiralama Sistemi” deki kiralama ücretleri  de İstanbulkart ile aktarma şeklinde yapılabilir.